werknemerszonderpapieren.be

Arbeidsrechten hebben geen grenzen

Uit de praktijk: voorbeelden uit vakbonden en sociale organisaties » SEIU – Justice for Janitors

SEIU – Justice for Janitors

Land: Verenigde Staten
Soort organisatie: vakbond
Basis voor organisatie: professionele sector (huisbewaarders en schoonmaakpersoneel)
Aantal werknemers zonder papieren in de groep: naar status wordt niet gevraagd, maar heel wat Latijns-Amerikaanse migranten hebben geen verblijfsvergunning.
Afkomst van de werknemers: meestal van Latijns-Amerikaanse afkomst

Geschiedenis

Justice for Janitors Los Angeles is de inspiratie voor de film ‘Bread and Roses’ van Ken Loach uit 2000. De beweging, opgestart door de vakbond SEIU, bestaat al 20 jaar. Tevoren was de sector van ‘janitors’ (conciërges en onderhoudspersoneel van gebouwen) een Afro-Amerikaanse sector, en stegen de lonen gestaag; de vakbond had er stevig voet aan de grond. Maar in de jaren ’80 werden de werknemers grotendeels vervangen door Latino’s, die in dienst werden genomen door onderaannemers, en zag de vakbond de lonen zelfs dalen. Eind jaren ’80 besloten ze toen om de sector helemaal opnieuw, vanaf de bodem, te organiseren. Algauw botsten ze op taalproblemen, en ze merkten dat ze vakbondsmensen moesten in dienst nemen die zelf Latino’s waren. Ze moesten ook heel veel mensen in dienst nemen, die de werknemers één voor één konden aanspreken op weg van en naar het werk. SEIU leerde snel om met die werknemers krachtige comités op te zetten, waar gewerkt werd aan leiderschap en bewustzijn rond arbeidsrechten. Er werd strategisch nagedacht over haalbare actiepunten en vernieuwende manieren om de doelstellingen te behalen.

Een belangrijk vernieuwend element van SEIU’s aanpak (zeker in het vakbondsmodel dat heerst in de VS) is dat ze per regio of stadsdistrict organiseerden, eerder dan per bedrijf. Ze legden ook contacten met religieuze organisaties, gemeenschapscentra en verkozen politici. De SEIU begreep algauw dat doordat de Afro-Amerikaanse werknemers waren vervangen door Latino’s, ook de taal en de cultuur van de vakbond moesten veranderen. Er werden directe en militante actietechnieken gebruikt, en die waren gericht op de eigenaars van de gebouwen, niet op de onderaannemers. Zo probeerde SEIU, met succes, de trend naar steeds meer onderaanneming, die de eigenaars gebruikten om hun verantwoordelijkheid van zich af te schuiven, om te buigen.

In 2000, meer dan 10 jaar nadat de eerste nieuwe werknemers in de sector werden georganiseerd, hield SEIU LA een drie weken lange staking, waarbij allerlei prominenten zich aan hun kant schaarden. Uiteindelijk bekwamen ze een loonopslag van 22% over drie jaar gespreid. Dit succes was de aanzet voor de Justice for Janitors-beweging om zich te verspreiden naar de rest van de VS.

Uiteindelijk bekwam de SEIU opnieuw een syndicalisatiegraad van zo’n 80% in de sector (in LA). Eigenaars van gebouwen waren daardoor wel verplicht om met hen samen te werken. Hoewel niet naar status werd gevraagd, was het wel zeker dat heel wat werknemers geen legale verblijfstatus hadden. Ze waren nog maar net aangekomen, spraken de taal niet,… De collectieve arbeidsovereenkomsten die de SEIU afsluit, houden daar ook rekening mee (zie hier)

In 2005 stapte SEIU samen met een andere grote vakbond, Teamsters, uit de vakbondskoepel AFL-CIO, dat al die jaren met dalende ledenaantallen bleef kampen. Ondertussen is er weer samenwerking tussen de twee fracties in de Amerikaanse vakbondsbeweging.

Sterke punten van SEIU

  • SEIU paste haar volledige organisatie en strategie aan aan de nieuwe werknemers in de sector. Er werden ook vakbondsmedewerkers van Latino-afkomst in dienst genomen.
  • SEIU besteedt heel wat middelen aan de organisatie van de werknemers, maar het uittekenen van de acties gebeurt voor een groot deel door de werknemers zelf.
  • SEIU zag onder ogen dat het overgrote deel van de werknemers geen papieren had. Het koos radicaal om ook de belangen van die werknemers te verdedigen, veeleer dan hun tewerkstelling te bestrijden.
  • De Justice for Janitors campagne droeg er in belangrijke mate toe bij dat AFL-CIO, de grootste vakbondskoepel in de USA, zijn standpunt rond migratie veranderde: ze werden voortaan ook de vakbond van de ‘huidige én de toekomstige migranten’. Dat laatste is een idee dat in Europese vakbonden op dit moment nog niet bestaat.
  • Er wordt gewerkt naar de actoren die echt invloed hebben op arbeidsomstandigheden: SEIU gaat naar de top van de keten. Op die manier wordt een passend antwoord gegeven aan werkgevers die hun verantwoordelijkheid proberen te ontlopen via onderaanneming.
  • Het Justice for Janitors model werkt breed; de strijd wordt niet enkel uitgevochten tussen werkgevers en werknemers, maar ook opdrachtgevers, klanten, etnische en religieuze organisaties en de bredere maatschappij worden er intensief bij betrokken. Dat maakt de campagnes succesvol, en betekent ook dat ze een bredere sociale betekenis krijgen. Werknemers die tevoren buiten de politiek stonden, beginnen een actieve rol te spelen in allerlei maatschappelijke discussies.

    Uitdagingen voor SEIU

  • In de loop van de jaren werden er vraagtekens gesteld bij het democratische gehalte van de nieuwe SEIU, als gevolg van de nadruk die er werd gelegd op een centraal geleide werking en betaalde meewerkers.
  • In verhouding blijken vele van die betaalde medewerkers bovendien blanke ‘Anglo-Amerikanen’, in plaats van migranten met jarenlange ervaring in de lageloonsector.

    Gelijkenissen en verschillen met de Belgische situatie

  • Het vakbondssysteem in de VS is compleet verschillend van het onze, en een vertaling van de strategie is dus zeker nodig. De technieken om nieuwe werknemers aan te spreken en intensief te organiseren zijn echter ook toegepast in Nederland door FNV Bondgenoten, als antwoord op hun slinkende invloed in de schoonmaaksector. Onlangs is het FNV erin geslaagd om in de schoonmaaksector een loonsverhoging te bekomen.

Inhoud