Arbeidsrechten hebben geen grenzen

Forum Civique Européen – Actie Zwitserse supermarkten

Actie Zwitserse supermarkten

Land: divers – Zwitserland/Duitsland/Frankrijk/Spanje/…
Soort organisatie: coalitie van vrijwilligers en organisaties (binnen Europa)
Aantal werknemers georganiseerd in de groep: niet van toepassing
Basis voor organisatie: campagnenetwerk rond de mistoestanden in de Spaanse landbouw

Geschiedenis

Het Forum Civique Européen heeft zijn wortels in de coöperatieve beweging Longo Mai, en hun belangstelling voor migranten gaat terug tot solidariteit met politieke vluchtelingen in de jaren ‘70. Zwitsers zijn altijd erg actief geweest in Longo Mai. De beweging had jaarlijkse vergaderingen in de Provence waar ook de SOC aanwezig was. Op dat moment – de jaren ’80 – waren er nog niet veel migranten in Andalusië, en de acties concentreerden zich vooral op Spaanse migranten in Frankrijk en elders in Europa. Spanje was nog geen lid van de EU. In 1989 werd het Forum Civique Européen opgericht, naar aanleiding van de val van de Muur. Het bestond uit leden van Longo Mai en andere individuen en organisaties. Het Forum heeft geen eigen medewerkers en geen secretariaat, en is vooral actief in Franstalig en Duitstalig Europa.

De Zwitserse Longo Mai-beweging ging zich ondertussen meer voor migratiekwesties interesseren. Aanleiding was het afschaffen van het statuut van seizoenarbeiders in 1996. De werknemers verdwenen immers niet samen met dat statuut, maar werkten gewoon verder zonder papieren. Hele sectoren bleven van hun arbeid afhankelijk. Zo begon de interesse voor ‘sans-papiers’, en Longo Mai had een belangrijk aandeel in de Zwitserse beweging rond mensen zonder papieren.

De racistische rellen in El Ejido, Almería, Andalusië, in 2000 schokten het Forum (zie SOC). Via hun contacten met de SOC, stuurden ze een internationale delegatie naar El Ejido. Ze stelde een rapport op in het Spaans, Duits en Frans. Het rapport sprak over de schokkende arbeidsomstandigheden, maar ook over de milieuschade die de intensieve tuinbouw in Andalusië aanrichtte. Het Forum Civique Européen maakte de analyse dat deze situatie het onvermijdelijke gevolg was van een geïndustrialiseerde landbouw die gaat voor maximale winst en schaalvergroting.

Op het rapport volgden brieven aan de Spaanse premier Aznar, en solidariteitsacties. De twee grootste Zwitserse supermarktketens, Migros en Coop, kregen elk 5000 brieven van consumenten die hen vroegen om niet alleen aandacht te hebben voor de gezondheid van de landbouwproducten die ze verkochten (bijvoorbeeld via biolabels), maar ook voor de omstandigheden waarin ze gekweekt werden. Voor een boycotactie van producten uit Almería werd niet gekozen, vanuit de veronderstelling dat producten uit andere regio’s niet per se beter zijn.

Er werden nog verschillende delegaties naar El Ejido gestuurd, waarbij ook andere sleutelfiguren werden uitgenodigd. Zo ging bijvoorbeeld de voorzitster van de Zwitserse federatie van consumentenorganisaties mee in 2004.

Het Forum Civique is ook één van de stichtende organisaties van Codetras, een sterk collectief rond (legale) seizoensarbeiders in de Bouches du Rhône in Frankrijk.

Sterke punten van het Forum Civique Européen

• De acties maakten werknemers zichtbaar die anders grotendeels verborgen bleven: seizoensarbeiders, die ver weg van de steden werkten.
• De actie zorgde ervoor dat experts rond clandestiene arbeid ook oog kregen voor wat er op het platteland gebeurde. Die experts gaven het Forum Civique tegelijkertijd inzicht in de meer globale, macro-economische aspecten van hun campagne.
• Het boek van het Forum, ‘Le gout amer des fruits et des legumes’, besteedt aandacht aan de gevolgen van seizoensmigratie voor de herkomstlanden, bijvoorbeeld voor een land als Marokko. Er werden verschillende delegaties naar Marokko georganiseerd.
• Het Forum Civique maakt een radicale en consequente analyse over het soort maatschappij en economisch systeem waarin we leven, en kadert zijn acties daarin.
• De acties van het Forum Civique zijn klein in schaal. Maar ze worden wel net zo lang volgehouden als nodig is om het onderwerp helemaal uit te diepen. Een kracht van het Forum is het jarenlange engagement van een aantal kernleden.

• Het netwerk van het Forum Civique is erg Europees. Het Forum legt links tussen verschillende organisaties zoals vakbonden, NGO’s, boerenorganisaties, en dat doorheen de hele Europese Unie. Ook mensen die op het eerste zicht geen bondgenoten zijn, worden bij de acties en delegaties betrokken, waardoor soms heel nieuwe deuren open gaan.

  Uitdagingen voor het Forum Civique Européen

• Werknemers zonder papieren zijn niet rechtstreeks betrokken bij de acties. Daartegenover staat dat partners zoals de SOC, wel erg dicht bij de werknemers in kwestie staan.
• De kracht van de acties van het Forum Civique Européen hangt af van de plaatselijke coalities en invloed. In Zwitserland staan ze vrij sterk, maar in de landen die de meeste producten afnemen uit Almeria, zoals Frankrijk en Spanje, hebben ze niet voldoende steun om een dergelijke actie te doen slagen. Het jaar na de acties van het Forum Civique kende de export uit El Ejido zijn beste cijfers ooit.
• Het Forum Civique werkt op de lange termijn met radicale doelstellingen en doet lobbywerk op het hoogste niveau (ILO, Raad van Europa, en dergelijke). Resultaten op de korte termijn voor de werknemers zelf zijn niet meteen zichtbaar.

• Omdat ze het hele productiemodel in vraag stellen, krijgen ze ook heel wat tegenkanting. In Almería is de recente rijkdom van de streek volledig gebaseerd op industriële tuinbouw. Het Forum Civique kreeg kritiek van alle kanten, ook van grote Spaanse vakbonden. Er waren zelfs pogingen om de Europese fondsen voor het Forum te doen opdrogen.

  Gelijkenissen en verschillen met de Belgische situatie

• De Belgische landbouw is op zich kleinschaliger, maar de Belgische markt maakt ontegensprekelijk deel uit van het geïndustrialiseerde landbouwmodel waar het Forum Civique Européen zijn pijlen op richt.
• Hoewel de acties nog te beperkt zijn om tot echte resultaten te leiden, is de analyse van het Forum Civique Européen waardevol. Vooral het Europese niveau waarop ze nadenken en de coalities die ze smeden, zijn vernieuwend.

• Ook in de Belgische landbouw zijn arbeiders geïsoleerd. In recente jaren gaat het vaak om Europeanen uit de nieuwe lidstaten. Maar ook werknemers zonder papieren zijn er nog steeds aanwezig. Er is eigenlijk geen enkele Belgische organisatie die echt contact heeft met deze werknemers, en weet in welke omstandigheden zij leven en werken. Een aantal organisaties hebben wel contact met de werknemers die vroeger zonder papieren werkten en nu ten dele geregulariseerd zijn, zoals de Indiërs en de Pakistani in de fruitteelt.

  Referentiemateriaal

  www.forumcivique.org
  www.supermacht.nl
  www.codetras.org
  www.civic-forum.org

  Reacties

  
  
  

  

  ---

  Volgende hoofdstuk:
  FNV Nederland – Domestic Workers