Arbeidsrechten hebben geen grenzen

Elixir-A

Land: Duitsland
Soort organisatie: vrijwilligersnetwerk
Basis van organisatie: de organisatie vond zijn oorsprong in werk met asielzoekers. De acties rond arbeidsrechten concentreerden zich rond een groep die zwartwerk deed in de bouwsector.
Aantal georganiseerde werknemers: niet gekend
Aantal werknemers zonder papieren in de groep: ongekend.
De meeste werknemers waren asielzoekers, maar er werd niet naar status gevraagd. Waarschijnlijk waren er ook werknemers zonder papieren in de groep.
De afkomst van de werknemers was gemengd, heel wat mensen waren afkomstig uit Afrika.

Geschiedenis

Elixir/A was een Duitse vrijwilligersgroep die organisaties van vluchtelingen ondersteunde. Ze werd opgericht in 2001 naar aanleiding van acties rond de beperkte bewegingsvrijheid die asielzoekers kregen in Duitsland. Elixir/A nodigde toen iemand uit van de Justice for Janitors campagne in de VS zie SEIU), maar de vluchtelingen besloten dat wat die persoon kwam vertellen niet echt relevant was voor hen. Ze waren wel geïnteresseerd in de informatie van ZAPO, een organisatie in Berlijn die de arbeidsrechten van arbeidsmigranten met en zonder papieren verdedigde. Ze vonden het vooral belangrijk om te horen dat ook zij arbeidsrechten hadden, en dat er niet systematisch informatie werd uitgewisseld tussen de arbeidsinspectie en Dienst Vreemdelingenzaken.

Elixir/A ging op vele plaatsen met asielzoekers praten. Ze gingen steeds samen met iemand van een vluchtelingenorganisatie, om vertrouwen te winnen. Aanvankelijk was zwartwerk een taboe. Maar dat het een probleem was, wist Elixir/A al langer, vermits de uitkeringen voor asielzoekers erg laag waren. Toen namen de asielzoekers hen beetje bij beetje in vertrouwen. Het bleek dat een hele groep werknemers in het zwart hadden gewerkt, en geen loon hadden gekregen. Ze hadden gewerkt op een bouwwerf van een sociale huisvestingsmaatschappij in Berlijn en vroegen hulp.

Elixir/A begon toen brieven te schrijven naar de werkgevers. Dat werkte echter niet, omdat het vaak ging om kleine onderaannemers en stromannen. Ze besloten dan maar om ‘naar de top’ te gaan. Ze organiseerden een betoging en nodigden ook de media uit, die zich echt op het onderwerp gooiden. De sociale huisvestingsmaatschappij bood Elixir/A geld om de betoging niet te houden, maar daar gingen ze niet op in. Uiteindelijk konden ze, in een delegatie samen met de vluchtelingen, de sociale huisvestingsmaatschappij spreken. Die gingen akkoord om het geld dat ze nog moesten uitbetalen aan de onderaannemers, rechtstreeks aan de werknemers te geven.

Na dit succes kwamen er nog heel wat andere verhalen aan het licht. Vijf groepen werknemers hadden op de werf gewerkt, telkens twee maanden, en waren dan zonder loon op straat gezet. Een groep werknemers had de werf en de machines bezet, en had zo de uitbetaling bekomen. Andere werknemers waren minder succesvol geweest en contacteerden nu Elixir/A. Die organiseerden een bijeenkomst met heel wat werknemers en ook verschillende onderaannemers. Bijna iedereen werd uiteindelijk uitbetaald. Eén onderaannemer ging failliet, en voor de werknemers bij die onderaannemer stapte Elixir/A naar de rechtbank (uitkomst onbekend).

Na dit succesverhaal kreeg Elixir/A heel wat nieuwe vragen om hulp. Ze wilden echter geen alternatieve vakbond oprichten, maar verkozen om hun rol van contactnetwerk te blijven opnemen; migranten in contact brengen met andere referentiepersonen en organisaties.

Sterke punten van de aanpak van Elixir/A

• Elixir/A voerde al zijn acties samen met de werknemers. Wanneer er een ontmoeting was met werkgevers, was dat steeds in gezamenlijke delegaties van Duitse vrijwilligers en werknemers. Maar de vrijwilligers droegen het grootste deel van de acties, omdat zij veel meer ruimte en mogelijkheden hadden dan de vluchtelingen zelf.
• De vertrouwensband die Elixir/A had met de werknemers illustreert het belang van dergelijke grassroots bewegingen.
• Tegelijk werd het succes van de actie ook bepaald door een aantal sterke figuren onder de werknemers zelf; zij hadden tevoren zelf al acties opgezet, soms ook met resultaat.
• Elixir/A bestond uit 12 vrijwilligers die tweewekelijks samenkwamen, met telkens twee vertegenwoordigers van een vluchtelingenorganisatie erbij.

• De inspanningen van Elixir/A werden volgehouden tot er resultaat was. Er werden manifestaties gehouden, en de media werden intensief aangesproken.

  Uitdagingen voor Elixir/A

• Elixir/A had geen financiering en geen betaalde medewerkers. Alles gebeurde op basis van engagement en enthousiasme, wat natuurlijk zijn beperkingen heeft.

• De migranten waar ze contact mee zoeken zijn niet noodzakelijk geïnteresseerd in politiek of langetermijncampagnes. Ze willen vaak liever snelle resultaten, zoals de uitbetaling van lonen, en dan met rust gelaten worden. Dat strookt niet altijd met de ideeën en het idealisme van de vrijwilligers.

  Overeenkomsten en verschillen met de Belgische situatie

• De toestanden waarmee de werknemers bij Elixir/A werden geconfronteerd, zijn eigenlijk heel gelijkaardig met wat er in België in de bouwsector gebeurt. Op zich is het voorbeeld perfect kopieerbaar in België.

• De werknemers hadden voor het grootste deel wel een zekere legale status: het waren vluchtelingen en asielzoekers. Dat maakte hen niet zomaar verwijderbaar uit Duitsland, en gaf hen dus meer ruimte voor actie. De werknemers zonder papieren die er waarschijnlijk wel bij zaten, hoefden hun status niet bekend te maken.

---

Volgende hoofdstuk:
Forum Civique Européen – Actie Zwitserse supermarkten